Je hond of kat is bang voor vuurwerk? 9-handige tips!

Geplaatst: 17/12/2018

En zo is het alweer december. Een periode vol feest en gezelligheid. Voor veel dieren zijn de donkere dagen rond kerst en nieuwjaar echter een tijd vol angst en stress. Geluidsfobie (angst voor harde geluiden als vuurwerk) is vaak erg vervelend voor zowel uw dier als uzelf.

Last minute tips
Te laat met trainen? Hieronder nog een aantal last minute tips voor Oud & Nieuw:

Doe het kattenluikje op oudejaarsdag dicht en houd de kat binnen.
Laat de hond overdag lekker lang uit in een stiltegebied. Laat hem daarna aan het begin of halverwege oudjaarsavond kort, aangelijnd zijn behoefte doen.
Check of halsband en riem van goede kwaliteit zijn, een angstige hond heeft superkracht en kan zich losrukken. Voorzie de halsband van uw naam en telefoonnummer.
Zorg voor verstopplekken: zet kastdeuren voor de kat op een kier en maak ruimte onder het bed. Isoleer de verstopplekken eventueel met dikke dekens. Leer de hond een veilige plaats aan, zoals een bench.
Laat een hond of kat niet alleen op oudjaarsavond, blijf bij het dier in de buurt als steun.
Sluit de gordijnen, zodat het dier geen last heeft van de lichtflitsen.
Zet de radio of TV iets harder aan (let wel op dat het geen programma is met harde geluiden).
Als er in voorgaande jaren sprake was van hevige angst, vraag dan de dierenarts om medicatie (bijv. Alprazolam).
Laat uw dier in het nieuwe jaar direct behandelen voor zijn angst en wacht niet tot een volgende jaarwisseling. Vuurwerkangst generaliseert en uw dier wordt elk jaar steeds angstiger.

Vuurwerkangst, ook bij katten?
Dit probleem komt natuurlijk veel voor bij honden. Hondeneigenaren hebben daar meer last van, want zij moeten dagelijks met hun hond naar buiten als er al weken van te voren op straat geknald wordt. Ook bij katten komt dit probleem veel voor. Er zijn alleen veel minder eigenaren die er hulp voor zoeken; uit onderzoek blijkt dat als eigenaren er zelf geen last van hebben, dat ze minder snel hulp zoeken voor het probleem van hun huisdier. Overigens heeft de kat er wél last van. Er zijn katten die al in december niet meer naar buiten durven, angstig zijn in huis of ineens onzindelijk worden. Net als bij honden is het probleem vaak goed te verbeteren.

Angst heeft een functie
Angst is een normaal mechanisme dat voorkomt dat een dier in gevaarlijke situaties komt. Het is een soort overlevingsmechanisme. Een hond of kat kan verschillende gedragingen vertonen wanneer deze bang is, waarbij een onderscheid gemaakt kan worden tussen gedrag en houding. De houding van een angstige hond is in elkaar gedoken, oren naar achteren en staart lager dan normaal. De houding van een angstige kat is laag bij de grond; heeft de oren plat, grote pupillen, zit ineengedoken, de kat kan zijn staart strak tegen het lichaam aanhouden. Het gedrag van een angstig dier is er op gericht om te ontkomen aan datgene waar hij bang voor is. Hij kruipt weg of vlucht. Het kan echter ook voorkomen dat een hond of kat bevriest. Angstige dieren nemen meestal geen eten aan. Als de angst heel hevig is kan het dier zelfs zijn urine of ontlasting laten lopen. Ook kan een hond of kat zelfs agressie vertonen op momenten dat de kat benaderd wordt door de eigenaar. Als deze angstsignalen ineens ontstaan zonder dat de bron van de angst herkenbaar is, is het verstandig om een afspraak te maken bij de dierenarts. Deze kan door het dier te gaan onderzoeken, bekijken of er mogelijk een onderliggende medische oorzaak voor kan zijn.

Oorzaken van angst
Angst kan door verschillende factoren veroorzaakt worden. Zo kan een dier slecht gesocialiseerd zijn of slechte ervaringen hebben opgedaan, waaronder een traumatische ervaring. Maar er kan ook een erfelijke aanleg voor angst aanwezig zijn.

Honden en katten reageren verschillend op geluiden, dit hangt af van de verschillende factoren. Een dier kan een genetische aanleg hebben om gevoelig te reageren op geluiden. Naast de aanleg van een dier speelt socialisatie ook een rol; als een pup of kitten in de gevoelige periode niet veel prikkels waargenomen heeft, kunnen ze op latere leeftijd sneller angsten ontwikkelen. Buitensporige angst ontstaat niet vanzelf, maar is een resultaat van een bepaald leerproces. Door de tijd heen kan het dier geluiden gaan uitbreiden naar allerlei soortgelijke geluiden, dit wordt ook wel generalisatie genoemd. Een hond die bang is voor vuurwerk kan bang gaan worden van een brommer of een deur die dichtslaat. Angst kan ook ontstaan naar aanleiding van één negatieve gebeurtenis; zoals een kat die een rotje naar zich toegegooid kreeg. We spreken dan van een traumatische ervaring.

Serieus probleem
Angst is er in gradaties; van onzekerheid naar hevige angst en paniek. Bij sommige dieren is het herstel na een angstreactie zeer traag. Als een dier lang angstig blijft terwijl dit helemaal niet meer relevant is, is het belangrijk om iets aan de angst te gaan doen. Het dier laten leven in een omgeving die steeds angst opwekt heeft grote gevolgen voor de gezondheid en het welzijn van de kat of hond. Als u alle vormen van angst langs een in getal oplopende meetlat legt, dan treffen we op nummer 1 het dier die wat onzeker is (maar direct herstelt) en vinden we op nummer 10 het dier die in paniek/angst wegvlucht en zich hierna voor langere tijd verstopt.

Al deze vormen van angst hebben gemeen dat het dier datgene wat de angst opwekt wil vermijden. Iedere keer als hij daarin slaagt volgt er een gevoel van opluchting: het enge is verdwenen. Betekent dit dat je een kat of hond niet moet laten vluchten om hem zo te leren omgaan met zijn vuurwerkangst? Nee, ten zeerste niet! Dit is juist zeer stressvol en het dier zal hierdoor zijn angst niet overwinnen. Wat wel kan is zowel de hond als de kat, onder gecontroleerde omstandigheden, laten wennen aan datgene waar hij bang voor is.

Stapsgewijs weer leren wennen
Zowel in de humane gedragstherapie als bij dieren, is er een therapiemethode waardoor we stapsgewijs de overtrokken reactie kunnen terugdringen naar een aanvaardbaar niveau. Deze therapiemethode wordt Systematische desensitisatie genoemd en de werkzaamheid hiervan is bewezen. De angstopwekkende prikkel wordt eerst zodanig afgezwakt aangeboden dat het dier geen angst en stress vertoont. Vervolgens wordt de intensiteit en de duur van de prikkel geleidelijk moeilijker gemaakt.

Bij vuurwerkangst spelen vaak meerdere prikkels een rol. Denk hierbij aan het horen van vuurwerkgeluiden, het zien van lichtflitsen in de lucht, het voelen van de grond die onder de voeten trilt en het ruiken van vuurwerkkruid. Sommige prikkels zijn minder goed te trainen. Het geluid kan echter gecontroleerd worden aangeboden en is daarom zeer geschikt voor een training. Met een CD met vuurwerkgeluid kunt u uw hond of kat stap voor stap ongevoelig maken voor de vuurwerkgeluiden die bij hem angst opwekken.

Deze CD moet dan zodanig zacht worden afgespeeld dat het dier geen angst vertoont voor de geluiden. Vervolgens kan het volume geleidelijk worden opgevoerd. Belangrijk is hierbij dat het dier onder het angstniveau blijft, anders treedt er geen gewenning op. Tijdens de training is het belangrijk dat er geen blootstelling is aan het geluid dat de angst uitlokt. Begin daarom met een vuurwerktraining ruim van tevoren, zodat het dier niet wordt geconfronteerd met echte vuurwerkgeluiden tijdens de opbouw van de training (in december zijn we dus al te laat…)

Vuurwerkgeluid = leuk
Tijdens het draaien van de vuurwerk CD kunnen zowel hond als kat op een prettige manier worden vermaakt. Op deze manier koppelt het dier de leuke bezigheid met het geluid van de CD. Denk hierbij aan een spelletje of het geven van extra lekker voer. Hierbij blijft het belangrijk dat het dier geen angst of stress vertoont, anders heb je het volume te hoog.

Hoe ver de angst te verminderen is, hangt af van de oorzaken van de angst. Aangeleerd gedrag kan worden omgevormd, echter bij een genetische aanleg is het gedrag minder beïnvloedbaar.
Als de angst is opgelost of afgenomen tot een aanvaardbaar niveau is het belangrijk om de training met geluiden gedurende het leven van het dier in het kort te blijven herhalen (bijvoorbeeld eens per paar maanden). Als dit niet wordt herhaald zal de angst de kop weer op kunnen steken bij een dier die van nature snel schrikkerig is.

Ondersteunende middelen
Als uw kat of hond alleen de laatste week voor Oud&Nieuw angstig is, dan kunt u kiezen voor een ‘korte termijn oplossing’. Deze bestaat uit maatregelen die ervoor zorgen dat uw dier zich zoveel mogelijk op zijn gemak voelt in combinatie met angstremmende voedingssupplementen, feromonen of medicijnen. Voor sommige dieren werkt dit prima. Andere honden en katten ontwikkelen hun angst toch verder en deze dieren kunnen alleen geholpen worden door een combinatie van ondersteunende middelen en gedragstherapie. Dit is gericht op het oplossen van het gedragsprobleem. Dit vergt echter motivatie van de eigenaar en kan dus niet op het laatste moment ingezet worden als er buiten al geknald wordt. Een gedragstherapeut kan bepalen welke factoren een rol spelen in de angst voor vuurwerk en een trainingsplan op maat schrijven.

Tekst: Tinley gedragstherapeuten Marieke van der Burgt en Eline Teygeler.